Κάρυστος: Ανεμοδαρμένα ύψη ...

Κείμενο: Γιάννης Μαντάς
Φωτογραφίες: Ηρακλής Μήλας

Ποιοι χτίσαν' άραγε τα δρακόσπιτα; Πού έβγαινε η περίφημη πλάκα της Καρύστου; Στ' αλήθεια υπάρχει τόπος όπου «μιλάνε» με σφυρίγματα; Κι οι θρύλοι στο Κάβο Ντόρο τι σχέση έχουν με την πραγματικότητα; Στην Καρυστία βρίσκεις απαντήσεις και για όσα δεν πρόλαβες ακόμα να ρωτήσεις.

Το κάστρο των Αρμένων, στην κορυφή του βουνού Κλιόσι. Αν βοηθάει και η ομίχλη, θυμίζει περισσότερο... Μάτσου Πίτσου

Ακούς «δρακόσπιτα» και δεν ξέρεις τι να περιμένεις, διαβάζεις για τον Δία και την Ηρα αλλά και για τον Καίσαρα, ακούς για τον φόβο και τον τρόμο των ναυτικών που έκαναν τον σταυρό τους κάθε φορά που έπλεαν τα στενά του Καφηρέα, για αρχαία λατομεία που σαν να ερήμωσαν μέσα σε μία νύχτα.

Αλλά και νεότερες ιστορίες, για λαμπερά ονόματα του διεθνούς τζετ σετ που έρχονται ακόμα στο Μαρμάρι και στους Πεταλιούς, για φαράγγια που τα περπατάς και λες «πάει, στον Αμαζόνιο βγήκα», για χίλια δυο ακόμα. Μα ούτε δυο ώρες δεν έχεις κάνει απ' την Αθήνα· στην Καρυστία βρίσκεσαι, στον Νότο της Εύβοιας, το πιο κοντινό-μακρινό ταξίδι που πρέπει να τάξεις στον εαυτό σου.

Ο κόλπος του Αλμυροπόταμου, όπως φαίνεται από τις κεραίες, λίγο μετά το χωριό Αργυρό

Ο τρόπος είναι απλός: καραβάκι απ' τη Ραφήνα για την Κάρυστο ή το Μαρμάρι ή απ' την Αγία Μαρίνα για τα Νέα Στύρα. Μπορείς να κατέβεις κι απ' τη Χαλκίδα βέβαια (2 ώρες έως την Κάρυστο), όπως προτιμάς. Και πριν το καταλάβεις, έχεις έρθει στην Καρυστία.

Πρωτεύουσα, όπως είναι φυσικό, η Κάρυστος, η νοτιότερη πόλη του νησιού. Θαλασσόπολη, με τα ουζερί της στην παραλιακή περατζάδα να ασφυκτιούν από την πελατεία και τα θαλασσινά να μην προλαβαίνουν να ανανεώνουν τους μεζέδες. Βόλτα στο Μπούρτζι, τον ενετικό προμαχώνα που σήμερα μάχεται υπέρ πολιτισμού στεγάζοντας εκδηλώσεις και δραστηριότητες, μια επίσκεψη στο αρχαιολογικό μουσείο και στη βιβλιοθήκη, ηλιοβασίλεμα στο λιμάνι.

Ηλιοβασίλεμα και συρτάκι στην Κάρυστο

Πόλη απλή, δρόμοι ευθείς, δεν χάνεσαι, έχεις σημείο αναφοράς τη θάλασσα και τα βουνά, τις παρυφές της Οχης. Και βέβαια το Καστέλο Ρόσο ή Κοκκινόκαστρο, από τα λίγα ευβοιώτικα κάστρα που ο χρόνος σαν να το σεβάστηκε κάπως παραπάνω και δεν το πήρε μαζί του σ' αυτά τα χίλια χρόνια της ιστορίας του, από το 1030 όταν το πρωτόχτισαν οι Ενετοί.

Για να ανέβεις μέχρι το κάστρο θα έρθεις πρώτα στο χωριό Μύλοι και θα ανέβεις τον χωματόδρομο (η σήμανση είναι ιδανική). Από τους Μύλους ξεκινά και το μονοπάτι για τα αρχαία λατομεία, μία ώρα με τα πόδια μέχρι την τοποθεσία Κύλινδροι. Μαντεύεις τι θα βρεις εδώ: πέντε πελώριες, μονολιθικές κολόνες έως και 12 μέτρα μήκος, ξαπλωμένες στο χώμα σαν να μην πρόλαβαν να σταθούν στα πόδια τους.

Τι κι αν η στέγη το μισοεγκατέλειψε; Το δρακόσπιτο (ένα από τα τρία) στα Στύρα είναι ακόμα υποβλητικό

Και μάλλον κάτι τέτοιο θα έγινε: η εκμετάλλευση των λατομείων έφτασε στο απόγειό της κατά τη ρωμαϊκή περίοδο, η καρυστία λίθος ήταν περιζήτητη επί Καίσαρα και Αυγούστου στη Ρώμη, όμως κάτι ξαφνικό πρέπει να συνέβη κάποια στιγμή κι ο χώρος εγκαταλείφθηκε σχεδόν εν ώρα εργασίας.

Και ξέμειναν οι πελώριοι «κύλινδροι», όπως τους λένε οι ντόπιοι, να σου δίνουν ένα καλό μάθημα περί συγκριτικής κλίμακας… Καρυστία λίθος χρησιμοποιείται και σήμερα ακόμα, από λατομεία στην Κάρυστο, στα Στύρα και στο Μαρμάρι.

Οι Μύλοι είναι ένα από τα χωριά της ευρύτερης περιοχής της Γούρνας. Μύλοι, Αετός, Γραμπιά, Καλύβια, Πλατανιστός συνδέονται με ένα εκτεταμένο (και άγνωστο εν πολλοίς) δίκτυο μονοπατιών που αξίζει να ανακαλύψεις.

Πληροφορίες θα πάρεις από το ταξιδιωτικό γραφείο του πανταχού παρόντα Νίκου Λαγωνίκου, στην κεντρική πλατεία της Καρύστου.

Ομως το καλοκαίρι έρχεται και το πρώτο που θα ψάξεις στην Καρυστία είναι -τι άλλο;- οι παραλίες. Και είναι πολλές και διάσπαρτες στον Ευβοϊκό και στο Αιγαίο, σαν πιάνει μπουρίνι από τη μια πλευρά να 'χεις την εναλλακτική της άλλης.

Μια πολύ αγαπημένη παραλία είναι η Χρυσή Αμμος, πολύ κοντά στο Μαρμάρι, η ακτή-ντοκουμέντο. Γιατί; Διότι η αμμουδιά αλλάζει σχήμα και μορφές καθημερινά, ανάλογα με τις ορέξεις ανέμων και θάλασσας, έτσι που σχεδόν καμιά φωτογραφία της δεν μοιάζει με την άλλη!

Απέναντι από τη Χρυσή Αμμο απλώνεται το σύμπλεγμα των Πεταλιών, εννέα νησάκια και βραχονησίδες που έχουν γράψει κι αυτά τη δική τους ιστορία. Ανήκαν κάποτε στην οικογένεια Εμπειρίκου (κάποια εξακολουθούν) και κατά καιρούς φιλοξένησαν και φιλοξενούν λαμπερές προσωπικότητες (ο Πάμπλο Πικάσο ήταν τακτικός θαμώνας των Πεταλιών), βασιλείς και λοιπούς γαλαζοαίματους, καλλιτέχνες και γενικά ό,τι θα έλεγε κανείς «υψηλή κοινωνία».

Αραγμένα τα σκάφη και τα ψαροκάικα στο λιμάνι της Καρύστου

Σημείωσε πως τα νερά των Πεταλιών έχουν πολύ καλό όνομα και ανάμεσα στους λάτρεις του scuba diving! Κι απέναντί τους, στη στεριά της Εύβοιας ξανά, το Μαρμάρι. Πριν πιάσεις στασίδι στα ουζερί του, αφιέρωσε μια επίσκεψη στο λαογραφικό μουσείο που διατηρεί ο δραστήριος Σύλλογος Γυναικών Μαρμαρίου.

Στα λημέρια των δράκων
Οχι πως τελειώνει ποτέ ο έρωτας με τη θάλασσα αλλά στην Καρυστία θα λατρέψεις και το βουνό. Κι όχι όποιο κι όποιο. Την μυθική Οχη. Σαν μαθαίνεις μάλιστα πως ο Δίας ο ίδιος ήρθε κι έσμιξε στην κορφή του με την Ηρα, δεν μπορεί, κάτι μαγικό θα υπάρχει εδώ. Και δεν κάνεις λάθος.

Το δρακόσπιτο της Οχης είναι το πιο εντυπωσιακό όλων

Ερχεσαι στο Μετόχι, συνεχίζεις για έξι περίπου χιλιόμετρα προς Πλατανιστό κι ανηφορίζεις προς την Οχη και σαν τελειώσει ο χωματόδρομος έφτασες στον Καστανόλογγο. Δάσος βγαλμένο από παραμύθι, μια πυκνή, πράσινη όαση στο βράχινο σαρκίο του βουνού. Και η μαγεία μόλις άρχισε.

Από το δάσος ακολουθείς τη σήμανση προς το καταφύγιο της Οχης και έπειτα από ανάβαση μίας (ή μιάμισης σε πιο χαλαρούς ρυθμούς) ώρας, να το το θαύμα! Το περίφημο Δρακόσπιτο της Οχης, ένα από τα 25 περίπου δρακόσπιτα της Εύβοιας, όμως τούτο είναι το πιο μεγάλο, το πιο υποβλητικό, το πιο ανεξήγητο, και σίγουρα κι αυτό με την καλύτερηΘΈΑ.

Κανείς δεν μπορεί να σε προετοιμάσει για το τι θα συναντήσεις στα δρακόσπιτα. Πελώριοι λίθινοι όγκοι στηριγμένοι ο ένας στον άλλο, χωρίς αρμούς, τόνοι ολόκληροι «στον αέρα» με μια αίσθηση στιβαρότητας πρωτόγνωρη, πέτρες σαν ξυράφια να ξακρίζουν από τους τοίχους. Χίλιες ερμηνείες έχουν δώσει για το ποιος τα έχτισε, πώς, πότε, γιατί, και άκρη δεν έχει βρεθεί ακόμα.

Η «μυθολογική» εκδοχή λέει πως εδώ πρωτόσμιξαν ο Δίας και η Ηρα, η πιο «υπερφυσική» λέει πως τα έφτιαξαν δράκοι, άλλες πάλι εκδοχές, πιο πραγματιστικές, μιλούν για αρχαίες στάνες, για φυλακές της αρχαίας φυλής των Δρυόπων, για φρυκτωρίες, για τα σπίτια των εργατών στα λατομεία. Παραδίπλα, και το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία.

Για την επιστροφή είτε γυρνάς από τον ίδιο δρόμο είτε (αν το λέει η καρδιά σου) κατεβαίνεις για λίγο μέχρι να βρεις το κακοτράχαλο μονοπάτι που οδηγεί στο Πετροκάναλο και το φαράγγι του Δημοσάρη (η σήμανση κι εδώ εξαιρετική, με συνεχή κόκκινα βέλη). Διασχίζεις το φαράγγι πάνω στα λιθόστρωτα μονοπάτια και σκέφτεσαι πως μάλλον δρόμος κανονικός είναι τούτος κι όχι απλά μονοπάτι. Σωστά!

Η παραλία της Χρυσής Αμμου, στο Μαρμάρι, αλλάζει σχήμα σχεδόν καθημερινά. Απέναντι διακρίνονται οι Πεταλιοί

Πριν ακόμη έρθει η πρόοδος της ασφάλτου και των δρόμων, το φαράγγι ήταν δημοσιά, αποτελούσε δηλαδή την οδό που ένωνε τα χωριά από την πλευρά του Αιγαίου με την Κάρυστο. Απ' αυτήν τη δημοσιά βγήκε και το όνομα του Δημοσάρη.

Σαν το διασχίσεις, να 'χεις στον νου σου πως θα χρειαστείς, πέρα από νερό και όλα τα συναφή, να έχεις ρίξει και μια ματιά στον καιρό· δεν είναι ασύνηθες να σε βρει ομίχλη μέσα στο φαράγγι και όσο «ατμοσφαιρικό» και να 'ναι κάτι τέτοιο, κρύβει σίγουρα και κινδύνους. Η διαδρομή καταλήγει έπειτα από περίπου 4 ώρες στην παραλία των Καλλιανών, στο Αιγαίο.

Λιγότερο γνωστό φαράγγι αλλά πανέμορφο και σωστή πρόκληση για τον περιηγητή, είναι και το αντίστοιχο του Αγίου Δημητρίου, που ξεκινά από το ομώνυμο χωριό και καταλήγει στην ομώνυμη (κι αυτή) παραλία ή Σχοινοδαύλεια. Το διαφορετικό εδώ είναι πως το φαράγγι είναι μεν ανάμεσα στα βουνά μα σχεδόν πάντα έχεις οπτική επαφή με τον δημόσιο δρόμο που περνάει από την πλαγιά του βουνού.

Αν δεν χόρτασες απ' τα δρακόσπιτα της Οχης, έχεις να δεις κι άλλα. Στα Στύρα θα πρέπει να φτάσεις (30 χλμ. από την Κάρυστο) κι από κει θα ακολουθήσεις τη σήμανση με τις ξύλινες πινακίδες που γράφουν «Δρακόσπιτα» (και στα αγγλικά μάλιστα). Ο καλός χωματόδρομος θα σε φέρει μέχρι μια διχάλα, με τη σήμανση να δείχνει προς δρακόσπιτα και στις δύο κατευθύνσεις.

Στ' αριστερά θα πας για να φτάσεις με τ' αμάξι σ' ένα ξέφωτο, να τ' αφήσεις εκεί και σε πέντε λεπτά ποδαρόδρομου να φτάσεις στην τοποθεσία Πάλλη Λάκκα. Τρία ακόμη δρακόσπιτα σε περιμένουν εκεί, δύο παραλληλόγραμμα και ένα στρογγυλό, χτισμένα μεταξύ τους σαν ένα ταυ.

Δεν είναι στον Αμαζόνιο, είναι στο φαράγγι του Δημοσάρη

Αν πάλι επιλέξεις να στρίψεις δεξιά στη διχάλα, φτάνεις σε άλλο ξέφωτο, αφήνεις αμάξι και παίρνεις το (για άλλη μια φορά) εξαιρετικά σηματοδοτημένο μονοπάτι που έπειτα από μία ώρα ανάβασης θα σε φέρει μέχρι το ευβοϊκό Μάτσου Πίτσου. Υπερβολή, σύμφωνοι, όμως αν δεις το κάστρο των Αρμένων μια μέρα με ομίχλη, το ίδιο θα σκεφτείς κι εσύ.

Είναι η αρχαία ακρόπολη των Στύρων, που πάνω του έχτισαν οι Φράγκοι και αργότερα ανασκεύασαν οι Καταλανοί, το κάστρο τους, από όπου σήμερα σώζεται η εντυπωσιακή πύλη και τα τείχη.

Το βασίλειο του ανέμου

Μνημείο του αφανούς ναύτη στην Κάρυστο

Σε όλες αυτές τις διαδρομές θα πρόσεξες τις εκατοντάδες ανεμογεννήτριες, διάσπαρτες όπου υπάρχει κορυφή στην Καρυστία. Ανεμος είναι αυτός, θείο δώρο, πρέπει ο άνθρωπος να το αξιοποιήσει. Για να δεις στ' αλήθεια όμως τι θα πει άνεμος θα πρέπει να φτάσεις μέχρι την άκρη της Εύβοιας, εκεί στο ακρωτήρι του Καφηρέα, στο φοβερό και τρομερό Κάβο Ντόρο.

«Το ακρωτήρι του χρυσού»; «Ο θόρυβος του κάβου»; Ποιος ξέρει πώς βγήκε το όνομα… Συνώνυμο με τη θαλασσοταραχή, με τη φουρτούνα και την κακοκαιρία, το πέρασμα από το ακρωτήρι του Καφηρέα ήταν ανέκαθεν η μεγαλύτερη πρόκληση για τους ναυτικούς του Αιγαίου.

Σούρουπο στο λιμάνι των Νέων Στύρων

Από την αρχαιότητα ακόμα μαρτυρούνται ναυάγια εδώ, κι έπρεπε να φτάσει πια η σύγχρονη τεχνολογία στη ναυσιπλοΐα για να γίνει το πέρασμα ρουτίνα. Οχι πως χάνει την ατμοσφαιρικότητά του πάντως…

Στα χωριά του Κάβο Ντόρο οι κάτοικοι λιγοστοί. «Πόσοι κάτοικοι είστε εδώ;» «Πρέπει να μετριώμαστε κάθε μέρα, και πάντα κάποιος θα λείπει» είναι πολλές φορές ένας συνηθισμένος διάλογος. Αμυγδαλιά, Καλλιάνοι, Κόμιτο και βέβαια Αντιά. Η Αντιά (ή ο Αντιάς) είναι το χωριό με τις «σφυριές», ένα σπάνιο φαινόμενο σε παγκόσμια κλίμακα (συναντάται σε μόλις 2 ακόμα περιοχές του πλανήτη) όπου οι άνθρωποι συνεννοούνταν (όταν έπρεπε) και με σφυρίγματα.

Τα αρχαία λατομεία, με τις πελώριες κολόνες, τους «κυλίνδρους», και στο φόντο η πόλη της Καρύστου

Πρόσεξε! Οχι κωδικοποιημένοι ήχοι, όχι σήματα τύπου Μορς, αλλά κανονική, κανονικότατη γλώσσα, με συλλαβές, λέξεις, φράσεις! Μέχρι πέρυσι, όσο ζούσε ο Παναγιώτης Κεφαλάς, ο πρώτος των Αντιωτών στις σφυριές, το χωριό γνώριζε μια κάποια κίνηση, κυρίως από ερευνητές που έρχονταν να μελετήσουν το εκπληκτικό φαινόμενο.

Σήμερα μετρημένοι στα δάχτυλα είναι οι μόνιμοι κάτοικοι, η Μαρία Κεφαλά (κόρη του Παναγιώτη) συντηρεί ένα όμορφο καφενείο-παντοπωλείο και αυτό είναι όλο. Οσο για τις σφυριές, τρεις-τέσσερις άνθρωποι έχουν απομείνει πια να γνωρίζουν πώς να σφυρίζουν…

Από : http://www.thetravelbook.gr/