Βόλος: Τύχη βουνό και θάλασσα ...

Εδώ συναντιέται ο Παγασητικός με το Πήλιο. Οι Κένταυροι με τους Αργοναύτες. Οι φοιτητές με τους «Αυστριακούς». Οι αρχαίοι Μαγνήτες με τους εργάτες του 20ου αιώνα και τους πρόσφυγες της Ιωνίας. Οι ποδηλάτες με τους «25αράκηδες». Κοσμοσυρροή, όχι αστεία!

Επειτα από κάθε διάσημη βολιώτικη νύχτα ακολουθεί ένα άσημο ξημέρωμα. Είναι τότε που τα τραπεζοκαθίσματα στην Αργοναυτών τινάζουν από πάνω τους την υγρασία, ομαδικά, σαν στρατιωτάκια. Η Κουμουνδούρου, η Κονταράτου κι η Ερμού κοιμούνται για τα καλά, εξαντλημένες από τα αχόρταγα νιάτα που τις ποδοπατούν όλη νύχτα.

Ιάσονος και Δημητριάδος μοιάζουν αγνώριστες δίχως την ένταση των αιώνια μποτιλιαρισμένων οχημάτων και η μπρούντζινη Αργώ αναδύεται από την αχλύ του μύθου και τρίβει τα μάτια της αγουροξυπνημένη. Πορταριά και Μακρινίτσα αχνοφαίνονται μέσα στην πρωινή πάχνη, αιωρούμενες σαν δορυφόροι στην πλαγιά και οι θεοί του Πηλίου κόβουν μια μέρα ακόμη από την καπναποθήκη του Ματσάγγου και τη δίνουν σε εκείνη του Παπαστράτου, ως χρόνια.

Το αντίγραφο της μυθικής Αργούς στην προκυμαία του Βόλου

Ψαράδες έχουν πάρει ήδη θέση στο Κορδόνι και τα καΐκια έχουν από ώρα ξανοιχτεί στον μεγάλο κόλπο. Τα ιστιοπλοϊκά κοντράρονται στο ύψος με τις πολυκατοικίες σε έναν αγώνα ευθύς εξαρχής άνισο, από τους σεισμούς του '55 κι έπειτα, όμως οι ποδηλάτες παίρνουν την εκδίκησή τους από τα αυτοκίνητα και ξαμολιούνται στο «ποδηλατοδίκτυο» 20 χλμ. που διατρέχει όλη την πόλη.

Τα τσιπουράδικα στα Παληά και τη Νέα Ιωνία παραγγέλνουν διπλό εσπρέσο, μπας και συνέλθουν απ' τα χτεσινoβραδινά 25αράκια, τα καράβια για τις Σποράδες βάζουν μπρος τις μηχανές κι οι γερανοί στο εμπορικό λιμάνι τεντώνονται να ξεμουδιάσουν. Οι μικροπωλητές της Αργοναυτών εμφανίζονται δειλά δειλά...

Ο ναός του Αγίου Κωνσταντίνου

Πρώτα οι γνωστοί – άγνωστοι πλανόδιοι φορτωμένοι σαν χριστουγεννιάτικα δέντρα, και μέχρι το απόγευμα όλοι θα έχουν πάρει τη θέση τους στη διάσημη καρτποστάλ, τη βιτρίνα του Βόλου - ο λουκουματζής με την καντίνα, ο χαλβατζής απ' τα Φάρσαλα, οι καλλιτέχνες του δρόμου, οι μπαλονάδες... Μόνο ο αμαξάς δεν είναι εδώ, αυτός θα ξανάρθει το καλοκαίρι. Ο Βόλος ξυπνά, σιγά σιγά. Ατάραχα, δίχως βιασύνη κι άγχος. Γιατί να έχει άλλωστε;

Απλωμένος φαρδύς-πλατύς κάτω από το μαγικό βουνό των Κενταύρων, με τα νοτιότερα σπίτια του να βρέχονται από τον Παγασητικό και τα ανατολικότερα να χάνονται στα δάση του Πηλίου έχει κάθε λόγο να νιώθει τυχερός και να κοιμάται ήσυχος τα βράδια – όταν τον αφήνουν οι... αδίψαστοι φοιτητές και πανεπιστήμονες. 10.000 άνθρωποι περιστρέφονται σαν ηλεκτρόνια γύρω από τον πυρήνα, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, και μαζί με τους 70.000 Βολιώτες, χρεώνονται από κοινού τη ζωντάνια της πρωτεύουσας της Μαγνησίας.

Ζωντανός ήταν βέβαια πάντα ο Βόλος. Με αδιάλειπτη κατοίκηση 7.000 χρόνων που αποδεικνύεται περίτρανα στους αρχαιολογικούς χώρους των Σέσκλου και Διμηνιού, αλλά και με πολλές ακόμη αρχαιολογικές θέσεις γύρω του που κάνουν τους αρχαιολόγους να σπαζοκεφαλιάζουν εδώ και δεκαετίες πάνω από θεμέλια όλων των εποχών: «εδώ η Ιωλκός, εκεί η Ιωλκός, πού είναι η Ιωλκός; Ποια είναι η Δημητριάδα και ποιες οι Παγασές;»

Ιστορία βαριά και μύθοι μυριάδες περικυκλώνουν τον Βόλο, το λιμάνι απ' όπου ξεκίνησαν το μυθικό ταξίδι τους οι Αργοναύτες, μα αυτός δεν χαμπαριάζει. Ο παλμός του ήταν ανέκαθεν σύγχρονος και ο χαρακτήρας του προσαρμοστικός. Ανάλαφρος, ανώδυνος, εύκολος και μετρημένος, το μόνο που θέλει είναι να περνάει καλά. Και το κάνει περίφημα!


Κι εσείς εδώ;
Η πρώτη και η τελευταία βόλτα (και όλες οι ενδιάμεσες εδώ που τα λέμε) γίνονται παραδοσιακά και αναπόφευκτα στην Αργοναυτών, την παραλία, την περατζάδα του Βόλου. Θα τη διασχίσεις όλες τις ώρες της ημέρας, ξανά και ξανά. Πάνω-κάτω, πάνω-κάτω... Μαζί με τους Βολιώτες και κάνοντας τακτικούς ελιγμούς ανάμεσα σε ποδήλατα και χαιρετούρες! Από την Αργώ, το γλυπτό - σήμα κατατεθέν της πόλης, αλλά και το ξύλινο αντίγραφο του μυθικού πλοίου, έως το δεύτερο σήμα κατατεθέν, το κτίριο του Παπαστράτου, και το Κορδόνι οι συναντήσεις κάθε άλλο παρά τυχαίες είναι!

Η εντυπωσιακή κάμινος Hoffman στο Μουσείο Τσαλαπάτα.

---

Η βολιώτικη βόλτα συνεχίζεται με συνέπεια στο πάρκο του Αγίου Κωνσταντίνου, αγαπημένο των φοιτητών, έως τον ναό του που μαζί με εκείνον του πολιούχου Αγίου Νικολάου σχεδιάστηκαν από τον μεγάλο αρχιτέκτονα Αριστοτέλη Ζάχο και κρίθηκαν από τον Στρατή Μυριβήλη ως οι ωραιότεροι νεόκτιστοι ναοί της Ελλάδας.

Η συνέχεια της βόλτας έως το πάρκο του Αναυρου με τα... «εξαφανισμένα» γλυπτά Βαλκάνιων Καλλιτεχνών, την αναπαράσταση προϊστορικού οικισμού και το αρχαιολογικό μουσείο απέναντι, δεν είναι κανόνας αλλά προαίρεση, κι οι Βολιώτες δεν τη συνηθίζουν. Συνηθίζουν αντίθετα να υποδεικνύουν στους επισκέπτες την οδό Κίτσου Μακρή και το σπίτι – μουσείο του μεγάλου λαογράφου που, μεταξύ άλλων, αφιερώθηκε ψυχή τε και σώματι στην έρευνα για τον μεγάλο Μυτιληνιό, λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο. Εδώ βρίσκονται τα περισσότερα έργα του τα οποία πλαισιώνονται από εκείνα των Ηπειρωτών ζωγράφων Παγώνη και κάποια του Ν. Χριστόπουλου.

Η χαρακτηριστική γοργόνα του Θεόφιλου στο Μουσείο Κίτσου Μακρή.

Από τις πολύχρωμες ειδυλλιακές τοιχογραφίες του ίδιου του Κίτσου Μακρή θα αφεθείς στους πολύχρωμους τοίχους του κέντρου όπου τα γκράφιτι καταδεικνύουν, τις περισσότερες φορές, τα ερειπωμένα βιομηχανικά κτίρια.

Μάρτυρες διττοί, όχι μόνο της απαράμιλλης βολιώτικης βιομηχανικής ιστορίας του Μεσοπολέμου αλλά και του έργου του υπερδραστήριου Πανεπιστημίου Θεσσαλίας που χάρη στις ενέργειες του επίκουρου καθηγητή, αρχιτέκτονα Κώστα Αδαμάκη, έσωσε τα περισσότερα και αναστήλωσε πολλά από αυτά.

Θα κρατήσεις σημειώσεις σαν επιμελής φοιτητής αναζητώντας την «Παλιά Ηλεκτρική» στη Ρήγα Φεραίου, σπίτι του Δημοτικού Κέντρου Μουσικού Θεάτρου σήμερα, το κτίριο Οξυγόνου της Ελληνογαλλικής Εταιρίας Καπνού στην ομώνυμη πλατεία που ζωντάνεψε χάρη στους σπουδαστές του ΔΙΕΚ, την Κίτρινη Αποθήκη, καπναποθήκη της αμερικανικής εταιρείας Tobacco Co κάποτε, στην οδό Βασσάνη (με Γαζή), την καπναποθήκη Σπίρερ μεταξύ των οδών Μικρασιατών, Μακρινίτσης και Βασσάνη, όπου στεγάζεται η Πολεοδομία και το Δημοτικό Κέντρο Ιστορίας...

Αριστος τσιπουρομεζές οι φούσκες!

Είναι κι ο Παπαστράτος στην παραλία όπου εδρεύει η Πρυτανεία του Πανεπιστημίου, είναι και το εργοστάσιο Παπαρήγα στο Πεδίον του Αρεως, το πρώτο που αναστηλώθηκε για να στεγάσει τμήματα του πανεπιστημίου, είναι κι άλλα πολλά.

Οταν τα βήματα σε φέρουν στη συμβολή των οδών 28ης Οκτωβρίου, Μακεδονομάχων και Μελά, κάτω από την πλατεία Ελευθερίας, θα υψώσεις το βλέμμα στο κουφάρι της καπνοβιομηχανίας του Ματσάγγου και θα κάτσεις στα σκαλιά του εξαντλημένος. Φοιτητές θα μπαινοβγαίνουν στην 10χρονη κατάληψη, εγγονοί ίσως των περίφημων Ματσαγγοπούλων κι αν κάποιος γέροντας κοντοσταθεί και σε κοιτάξει δεν θα τον αγνοήσεις.

Ισως κάποτε να δούλευε εκεί και να σου μιλήσει για τις θρυλικές εργάτριες, για τα τέλη της δεκαετίας του '40 που η καπνοβιομηχανία ήταν η πρώτη της Ελλάδας κι οι εργάτες ξεπερνούσαν τους 1.000, ίσως, λίγο πριν από την πολυαναμενόμενη ανακαίνιση, να σου πει κι εσένα μια ιστορία για τη γιορτή που γινόταν κάθε ημέρα πληρωμής, ή έστω μια φράση όπως «είχες τσιγάρα Ματσάγγου; Είχες λεφτά...».


Συνοικίες αλά παλαιά...
Ολοι οι δρόμοι οδηγούν πλέον δυτικά. Μετά την ωραία τριλογία Δημαρχείο (σε σχέδια του Πικιώνη) - Βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου – Ωδείο, φτάνεις στις γραμμές του σιδηρόδρομου και τον πανέμορφο σταθμό. «Κρίκος» της γραμμής Βόλος – Μηλιές που κατασκεύασε ο Ιταλός μηχανικός Εβαρίστο Ντε Κίρικο, είναι το σύνορο του σύγχρονου με τον παλιό Βόλο.

Και θα τις περάσεις πολλές φορές για να βρεθείς στη διάσημη πλέον συνοικία των Παληών. Οχι για το κάστρο του Γόλου, στον λόφο των Αγίων Θεοδώρων, που δεν σώζεται πια μα για την αύρα της γειτονιάς που έκανε μέχρι και τον Θόδωρο Αγγελόπουλο να γυρίσει εδώ μερικές σκηνές του «Θιάσου». Εδώ, πλάι στις γραμμές και το εμπορικό λιμάνι, βρίσκονταν τον 17ο αιώνα τα «παληά Μαγαζεία», τα φτωχομάγαζα Ελλήνων και Εβραίων που ζούσαν εκτός του τουρκοκατοικούμενου Γόλου.

Ο αλιευτικός στόλος «δένει» πλάι στο επιβατικό λιμάνι.

Εδώ τις τελευταίες δεκαετίες έχουν σχηματιστεί τα... «λαδάδικα» του Βόλου, με τις αποθήκες, τα χάνια, τα εργαστήρια, τα εργοστάσια να έχουν μετατραπεί σε τσιπουράδικα, καφέ, χώρους τέχνης και πολυχώρους, που παρότι δεν διατηρούν την αίγλη των προηγούμενων χρόνων παραμένουν ζωντανά. Στα Παληά όμως θα έρθεις και για έναν ακόμη λόγο. Πολύ σοβαρό! Για τον Τσαλαπάτα.

Το εντυπωσιακό παλιό πλινθοκεραμοποιείο που κτίστηκε το 1925, λειτούργησε έως το 1975 και έφτασε να παράγει 9.000.000 τούβλα και κεραμίδια τον χρόνο απασχολώντας 150 εργάτες, θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα δείγματα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής στην Ευρώπη. Σήμερα, στεγάζει εστιατόρια και καφέ, αίθουσες πολλαπλών χρήσεων, την Εστουδιαντίνα Νέας Ιωνίας και ασφαλώς το μουσείο πλινθοκερομοποιείας του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς που ως γνωστόν φτιάχνει μουσεία κοσμήματα.

Ο Βόλος στριμώχνεται (λέμε τώρα!) μεταξύ Πηλίου και Παγασητικού.

Φημισμένο εργοστάσιο ήταν και το υφαντουργείο Μουρτζούκου, βορειότερα (Ζάχου και Εφτά Πλατανιών) που σήμερα ανήκει στον ΟΣΚ, αλλά και το αναπηνιστήριο κουκουλιών των προσφύγων αδελφών Ετμεκτζόγλου απέναντι, που έχει μετατραπεί σε μουσείο Προπολεμικής Μεταξοβιομηχανίας (κλειστό αυτό τον καιρό).

Εδώ είναι άλλωστε η Νέα Ιωνία, η γειτονιά των προσφύγων. Και θα 'ρθεις τουλάχιστον μία φορά. Για να περπατήσεις στην Καραμπατζάκη πλάι στον ποταμό Κραυσιδώνα, να χωθείς στα στενά δυτικά της οδού Αναπαύσεως με τα όλο σημασία ονόματα - Καισάρειας, Εγγλεζονησίου, Σμύρνης, Αττάλειας - αλλά και τα υπόλοιπα που κρατούν ακόμη έστω κάτι λίγο από την προσφυγική αύρα τους.

Μια ιδέα από χαμηλά σπίτια με ντουβάρια που φωνάζουν «Μόνο Νικάρα ρε!» , μια μυρωδιά από λουλουδιασμένες αυλές και μαμαδένιες κουζίνες, μια μικρή γεύση απ' τα παλιά και πολλές σταγόνες από τσίπουρο!

Ατέλειωτη περατζάδα η Αργοναυτών!

Είναι οι πρόσφυγες που 'φεραν τη συνήθεια στο Βόλο», θα σου σφυρίξει κάποιος και θα σου γεμίσει το ποτήρι. «Ηταν αντρικό προνόμιο μέχρι το '67» θα σου πει κάποιος άλλος. «Με γλυκάνισο ή άνευ;» θα ρωτήσει ένας τρίτος. Τιρναβίτικο ή σπανιότερα σπιτικό, θα το πιεις. Στα ηλιόλουστα «τουριστικά» τσιπουράδικα της παραλίας, στα «mainstream» του κέντρου αλλά ακόμη καλύτερα στα ταβερνεία στα Παληά και τα καφενεία στη Νέα Ιωνία η μεσημεριανή τσιπουροποσία είναι κανόνας απαράβατος στον Βόλο.

Μαζί του θα 'ρθουν κι οι μεζέδες, τα «πεινάσματα», που ΔΕΝ παρήγγειλες. Κι όσο τα 25αράκια θα φτιάχνουν πυραμίδα τόσο αυτοί θα αναβαθμίζονται, κι από παστά και τουρσιά θα μετατρέπονται σε χταπόδια, μύδια, καραβίδες. Και κάπως έτσι θα πέσει πάλι η βολιώτικη νύχτα, ανάλαφρη και τούτη... Ανάλαφρη και μετρημένη πάντα σε 25αράκια. Γιατί αλλιώς δεν βγαίνει κι ο λογαριασμός!

http://www.thetravelbook.gr/

Κείμενο: Ολγα Χαραμή
Φωτογραφίες: Ηρακλής Μήλας

Μεσολόγγι: Ιερή λιμνοθάλασσα ...

 

Κείμενο: Ηλέκτρα Φατούρου
Φωτογραφίες: Ηρακλής Μήλας

Εξι λιμνοθάλασσες γίνονται ένα. Δύο ποταμοί σμίγουν με την αλμύρα και δεκάδες νησιά τα τρώει η θάλασσα. Λες «λευκός θησαυρός» και εννοείς το αλάτι. Λες «χρυσάφι» και γεύεσαι στο στόμα το αβγοτάραχο. Οταν η ζωή αρχίζει και τελειώνει στα ιβάρια, υποκλίνεσαι στο ιερό Μεσολόγγι και στο Αιτωλικό.

Ιβάρια, τα ψαροχώραφα της λιμνοθάλασσας

Το περίγραμμα της ιερής πόλης του Μεσολογγίου ορίζεται από τα φίδια του «φιδάρη» Εύηνου και την πορεία του «πατέρα των ρεόντων υδάτων» Αχελώου· η καρδιά της από τη λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου - Αιτωλικού. Στον πυρήνα της πλέουν δεκάδες νησίδες που αλλάζουν μορφή και μέγεθος ανάλογα με τη δύναμη και τη βούληση των νερών.

Στα ανοιχτά τους τα «τηγάνια», τα λευκά σεντόνια αλατιού που σε τυφλώνουν καθώς ψήνονται κάτω απ' τον ήλιο. Γύρω σου γιρλάντες από ήμερα βουνά, αμμοθίνες που οριοθετούν τις λιμνοθάλασσες από την ανοιχτή θάλασσα, κάτω από τα πόδια διάσπαρτα αρχαία κατάλοιπα.

Πασσαλόπηκτη πελάδα - το σήμα κατατεθέν της λιμνοθάλασσας

Μοναδικός τόπος. Ηρωικός, περήφανος. Γεννά μοναδικές συνήθειες. Δεν σε φτάνουν οι μέρες για να τον εξερευνήσεις. Για να πεις μόνο πως ξέρεις τη λιμνοθάλασσα θα πρέπει να της αφιερώσεις μια ζωή. Να ριζώσεις πλάι στους ψαράδες μέσα στις πασσαλόπηκτες πελάδες, να ξημερώνει, να βραδιάζει και να 'χεις για θέα τ' απέραντα ιβάρια, για οδηγούς σου τις γαΐτες, πιστό σου σύντροφο τον 150.000 στρ. αβαθή υγρότοπο, τον μεγαλύτερο της χώρας και έναν από τους μεγαλύτερους της Μεσογείου.

Αυτή η μορφολογική ιδιαιτερότητα, η μαγεία του Μεσολογγίου, πλασμένη από τις φερτές ύλες των ποταμών και την αέναη πάλη τους με τα νερά του Πατραϊκού και του Ιονίου, έπαιξε τον ρόλο της φυσικής -διά θαλάσσης- οχύρωσης στα χρόνια της Επανάστασης. Χάρη σε αυτήν άντεξαν έναν ολόκληρο χρόνο οι πολιορκημένοι. Εξαιτίας της έγραψαν με αίμα, την άνοιξη του 1826, τη λαμπρή σελίδα της ηρωικής τους Εξόδου.

Ο Γιώργος Καλέντζος «ναυάγησε» και σε υποδέχεται στον όρμο Διόνι

12.000 άνθρωποι. 4.000 μάχιμοι και 8.000 άμαχοι. Οι 1.300 σώθηκαν. Κοντά στους 5.000 «έπεσαν» ελεύθεροι, 6.000 οδηγήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Κωνσταντινούπολης και της Αλεξάνδρειας. Η θυσία τους σημάδεψε τον Αγώνα και χάρισε στο Μεσολόγγι παγκόσμια αναγνώριση. Από το 1937, με βασιλικό διάταγμα, προσφωνείται «Ιερή Πόλη».

Λένε πως δεν αντιλαμβάνεσαι το μέγεθος της κατάνυξης αν δεν παραβρεθείς στους πένθιμους εορτασμούς της Κυριακής των Βαΐων, στην επέτειο της Εξόδου. Για έναν νεοφερμένο, όμως, μια βόλτα στους τύμβους των πεσόντων στον Κήπο των Ηρώων έχει τον ίδιο αντίκτυπο: μούδιασμα, συγκίνηση, δέος που ούτε περίμενες ούτε μπορείς να ελέγξεις.

Διαδικασίες αποστράγγισης στην Ασπρη Αλυκή

Κάπως έτσι ξεκινά η σύγχυση. Μπλέκονται οι σπουδαίες εποχές μπροστά στα μάτια σου, και πού να εντρυφήσεις; Οι επαναστατικοί αγώνες επισκιάζουν την πληθωρικότητα της αρχαίας Αιτωλίας, τα μνημεία της φύσης, τη σύγχρονη πραγματικότητα με τα λασπόλουτρα, τις ποδηλασίες, τους καβαλαραίους της Αγιαγάθης και του Αϊ-Συμιού.

Την απαράμιλλη γοητεία που ασκεί πάνω σου το θαυμαστό (ανακηρυγμένο σε «Εθνικό Πάρκο») οικοσύστημα, η ανεπανάληπτη παραθεριστική καλυβένια πολιτεία της Τουρλίδας, τα χρυσοβαμμένα σούρουπα στους λούρους, η οικονομία και η καθημερινότητα που στροβιλίζονται ισόποσα γύρω απ' τα φημισμένα αβγοτάραχα και τις αλυκές.

Πρέπει να 'ρθεις σε αρμονία. Να νιώσεις στο πετσί σου «τον βούρκο», να δαμάσεις με όποιον τρόπο τα κουνούπια, να χορτάσεις την πείνα σου με τηγανητό χέλι που σου φέρνουν για μεζέ, να ρίξεις άγκυρα στον Αγιο Σώστη και στο Βασιλάδι, να δεις απ' τις κεραίες στα Ελληνικά το Αιτωλικό να γίνεται νησί, και αντί να ξεμπλέξεις να βουλιάξεις να εύχεσαι. Να σε πάνε όπου θέλουν τα ρεύματα, να σε ταξιδέψουν στη φιλόξενη, ανεξάντλητη σε εικόνες και ενδιαφέροντα νερένια γη.


Ανάμεσα σε λίμνες
Μία η αρχή στο Μεσολόγγι. Με την πύλη της Εξόδου. Με το πέτρινο τείχος. Την Αγία Παρασκευή, όπου συνήλθαν οι οπλαρχηγοί και ομόφωνα αποφάσισαν την εκούσια Εξοδο. Με τα πατρογονικά (πλέον μουσεία) των Χ. Τρικούπη και Κ. Παλαμά.

Με τον τάφο του Σουλιώτη οπλαρχηγού Μάρκου Μπότσαρη και του φιλέλληνα λόρδου Βύρωνα, που άφησε την τελευταία του πνοή στην πόλη που τόσο αγάπησε. Με τα ιστορικά νησιά-προμαχώνες Κλείσοβα, Βασιλάδι και Ντολμά, που όταν γιορτάζουν τα εκκλησάκια τους επικρατεί το αδιαχώρητο και όλες τις άλλες μέρες ανήκουν στους ψαράδες.

Φάρος και Αγιος Σώστης στο ομώνυμο νησάκι. Στα σύνορα με το Βασιλάδι

Το χαραγμένο σε πέτρα απόφθεγμα «Κάθε ελεύθερος άνθρωπος είναι δημότης Μεσολογγίου» εμπεριέχει την ουσία της μοναδικής εν Ελλάδι ιερής πόλης. Και αρχίζει πλάι στο Αγαλμα της Ελευθερίας, περνώντας την καμάρα με τις ολόρθες σημαίες, βαδίζοντας στον Κήπο των Ηρώων ανάμεσα στα λείψανα των Ελλήνων και Συμμάχων αγωνιστών.

Η εγκάρδια αφήγηση του ανεξάρτητου ξεναγού Γεωργίου Αποστολάκου ζωντανεύει τα γεγονότα της Δεύτερης Πολιορκίας και ρίχνει φως στις λιγότερο γνωστές πτυχές των γεγονότων που οδήγησαν στην 11η Απριλίου του 1826. Για παράδειγμα: το τείχος που συναντάμε σήμερα κατασκευάστηκε 12 χρόνια μετά την Εξοδο στα ίχνη του παλαιού αναχώματος. Από την τότε οχύρωση απομένει μόνο η τάφρος, ενώ το «μυαλό» πίσω από το σχέδιο της σχεδόν απόρθητης αμυντικής γραμμής ήταν ο Χιώτης μηχανικός Mιχαήλ Kοκκίνης.

Μαθαίνεις πως οι επιστολές του λόρδου Βύρωνος έστρεψαν υπέρ μας όλο τον κόσμο, πως χάρη στο ποίημα «Τα κεφάλια του Σεραγιού» του Β. Ουγκό, το όνομα του Μ. Μπότσαρη (πρωταγωνιστή της Α' πολιορκίας) μνημονεύεται σε οδό και σταθμό του μετρό του Παρισιού.

«Ουράνια» Τουρλίδα και Μαύρη Αλυκή

Συνειδητοποιείς τις τρομερές απώλειες των Τουρκοαιγυπτίων, καταλαβαίνεις πώς έφτασαν στο συμπέρασμα ότι η αχίλλειος πτέρνα της μεσολογγίτικης οχύρωσης δεν ήταν η στεριά, μα η λιμνοθάλασσα. Ακούς για τους φράχτες που κατασκεύασαν οι εχθροί για να εμποδίζουν τα ψάρια να μπαίνουν στα νερά της πόλης, για τις κακουχίες, τις ανθρωποφαγίες στις οποίες οδηγήθηκαν οι πολιορκημένοι, για τη μεγάλη πείνα που εν τέλει επισφράγισε την Εξοδο.

Στον Κήπο των Ηρώων ήταν το στρατόπεδο και το νεκροταφείο των πολιορκημένων. Σήμερα αποτελεί ένα απαράμιλλο ιστορικό πάρκο με 71 μνημεία (ιδρυθέν εν έτει 1829 με εντολή του Ι. Καποδίστρια) που αξίζει κάθε δευτερόλεπτο της πολύωρης επίσκεψης.

Η καλυβένια πολιτεία της Τουρλίδας πάνω στο «λούρο» της. Μέχρι το 1885 ήταν νησί!

Το ταξίδι της μνήμης συνεχίζεται στο Μουσείο Ιστορίας και Τέχνης, όπου παρουσιάζεται ο απόηχος της αυτοθυσίας στον ευρύτερο καλλιτεχνικό κόσμο μέσα από αυθεντικούς πίνακες και αντίγραφα (σημαντικότερα εκ των οποίων θεωρούνται «Η Εξοδος του Μεσολογγίου» του Θ. Βρυζάκη και η «Μεσολογγίτισσα» του E. De Lunsac).

Αντίστοιχα, ο χώρος πολιτισμού «Διέξοδος» του Νίκου Κορδόση ξεχωρίζει χάρη στο πολύχρονο έργο διάσωσης της παράδοσης μέσω εκκλησιαστικών κειμηλίων, αρχαίων αντικειμένων, εγγράφων, πινάκων κ.λ.π., τα οποία εκτίθενται στο (μνημείο από μόνο του) διώροφο σπίτι του αρχηγού της φρουράς της Εξόδου Αθανασίου Ραζή-Κότσικα.
Η Διέξοδος (www.diexodos.com.gr) μάλιστα, αποτελεί ζωντανό κύτταρο καθώς διοργανώνει περιοδικές εκθέσεις, ενώ έχει να υπερηφανεύεται και για το «αδελφάκι» της, τη μόλις 2 μηνών Βιβλιοθήκη με πάνω από 2.000 βιβλία για το Μεσολόγγι - αληθινός θησαυρός.

Σταλίκι (ξύλινο κοντάρι), γαΐτα και φύγαμε για Αιτωλικό!

Τώρα, αν κρατήσουμε τη μία εκδοχή, «Mezzolaghi» σημαίνει «ανάμεσα στις λίμνες» και αυτό βλέπεις: μια επίπεδη πόλη 14.000 κατοίκων αγκαλιασμένη από νερά, που πρωτοκατοικήθηκε γύρω στα 1500 από Δαλματούς ψαράδες. Ο πολεοδομικός της ιστός ξετυλίγεται γύρω από πολύβουους πεζόδρομους (τους τιμούν δεόντως οι φοιτητές των ΤΕΙ) και έχει να επιδείξει μικρά και μεγάλα απαστράπτοντα στολίδια, όπως το Ποτοπωλείο Τρικενέ, που στέκει ίδιο και απαράλλαχτο, πουλώντας ούζο, λικέρ και κονιάκ, από το 1901.


Ονειρική Τουρλίδα
Ως απόλυτη περαντζάδα, όμως, στέφεται βασιλικά η Τουρλίδα. Στο ξημέρωμα και στη δύση. Στο καταμεσήμερο για λασπόλουτρα στην πλαζ της Αγίας Τριάδας με βλέμμα στο νησάκι της Κλείσοβας, για μπάνια δίπλα στη Μαύρη Αλυκή, για ποδήλατο, για τρέξιμο, για τσίπουρα με θέα στη μαρίνα...

Μέχρι το 1885 η Τουρλίδα ήταν νησί. Το άλλοτε γνήσιο ψαροχώρι ενώθηκε με το Μεσολόγγι με μια 5 χλμ. λωρίδα γης και, κάπως έτσι, μετετράπη σε έναν λιμναίο παραθεριστικό οικισμό, αναπόσπαστο κομμάτι της μεσολογγίτικης φυσιογνωμίας.

Για όλους εδώ γίνεται η μύηση. Εδώ βλέπεις τις πρώτες πελάδες (ψαροκαλύβες), τα πρώτα ιβάρια (ιχθυοτροφεία), εδώ αρχίζεις να ζηλεύεις όποιον μπορεί να πάει με τη βάρκα του όπου εσύ δεν μπορείς. Οι αρχικές κατασκευές ήταν φτιαγμένες με παλούκια, καλάμια, ψαθί και βούρλα. Σε αυτές αποθήκευαν τα εργαλεία τους, σε αυτές διέμεναν για μερόνυχτα οι εργάτες της θάλασσας όταν οι μετακινήσεις τους δεν είχαν τη βοήθεια της μηχανής.

Αργότερα έγιναν ξύλινες, μα πάντοτε, πάντοτε έβρεχαν τα άκρα τους στη λιμνοθάλασσα. Ισορροπούν σε πασσάλους και εποπτεύουν τα ιβάρια στην Τουρλίδα, στο Βασιλάδι, στο Κόμμα, στον Σχοινιά, στη Θολή, στον Προκοπάνιστο και στον Παλιοπόταμο.

«Αν χτυπήσει η μπασιά, ανοίγουμε τις κρέμασες να μπουν τα ψάρια». Αλλος κόσμος ? άλλο λεξιλόγιο! Στο ιβάρι στο Βασιλάδι

Τις ενοικιάζουν οι συνεταιρισμοί από την Περιφέρεια για μία 5ετία και ως κύρηδές τους παραμονεύουν πότε θα χτυπήσει η «μπασιά», είναι έτοιμοι να ανοιγοκλείσουν τις πόρτες, να παγιδεύσουν στις πύρες (παγίδες) τις μπάφες, να στεγνώσουν τα αβγοτάραχα.

«Πάντα μπαίνει το ψάρι της εποχής», εξηγούν. Τώρα είναι ο κέφαλος, τα «μπαφοστέραδα» που λένε. Τα αρσενικά «στεράδια» και οι θηλυκές μπάφες που κρύβουν στα σπλάχνα τους το μεσολογγίτικο χαβιάρι. Φουλ πρωτεΐνη. Πολυτελές έδεσμα. Η εποχή της τσιπούρας είναι τον Νοέμβριο, τον Οκτώβριο σειρά έχουν το μυξινάρι και ο σπάρος.

Στο ξημέρωμα, στο καταμεσήμερο, στη δύση. Η Τουρλίδα είναι αναπόσπαστο κομμάτι της μεσολογγίτικης φυσιογνωμίας

Εξι - επτά άτομα δουλεύουν στο ιβάρι στο Βασιλάδι. Ο Αλκης Μαρούλης, ο Γιώργος και ο Γιάννης Μπότας φυλάνε καραούλι στα ρηχά νερά, δουλεύουν σε συνθήκες δύσκολες. Τώρα το καλοκαίρι, το λένε και οι ίδιοι, είναι διασκέδαση. Ποιος ξέρει τι αντιμετωπίζουν όταν πιάσει χειμώνας;

Δυστυχώς, μια τέτοια εξόρμηση δεν είναι εύκολη για το ευρύ κοινό. Δεν υπάρχει τουριστικό καραβάκι να μισθώσεις και να σε πάει στα νησιά ή στα ιβάρια. Είσαι υπόχρεος σε επαγγελματίες ψαράδες, όπως ο καπετάνιος Τζίμης Μυλωνάς, για να σε πετάξουν έστω στα κοντινά: στο ιστορικό Βασιλάδι με ό,τι απέμεινε απ' το φρούριο του Αλή Πασά και στον προστάτη της λιμνοθάλασσας Αγιο Σώστη, με τον φάρο και το γκρεμισμένο τελωνείο. Εκτός αν... πιαστείς στα δίχτυα του, στις 7/9, όταν το εκκλησάκι γιορτάζει. Ο σύλλογος «Φίλοι της λιμνοθάλασσας» εγγυάται γι' αυτό.


Νήσος «Αιτωλικό»
Δύο τα λασπόλουτρα, δύο κι οι αλυκές. Παρομοίως μοιράζονται ανάμεσα σε Μεσολόγγι και Αιτωλικό: Αγία Τριάδα και Μαύρη Αλυκή εντοπίζονται στην Τουρλίδα, τα λουτρά της Παναγίας της Φοινικιάς και η Ασπρη Αλυκή στον δρόμο προς το... κατοικημένο νησί του Μεσολογγίου.

Τουρλίδα... by night. Η πλαζ θέλει καλοπέραση!

Χάριν επεξήγησης αναφέρουμε πως η τελευταία καλύπτει επιφάνεια 12.500 στρ. και είναι η μεγαλύτερη της χώρας με ετήσια παραγωγή αλατιού 120.000 τόνους (ανήκει στο κράτος), ενώ η Μαύρη (δημοτική) καλύπτει επιφάνεια 1.700 στρ. και χρονολογείται από τον 14ο αι.

Η μεγαλύτερη λιμνοθάλασσα της Ελλάδας παράγει το 70% του εγχώριου άλατος και αν δε σε κάνει αυτό να σταματήσεις να χαζέψεις τα βουνά από αλάτι (ιδίως στην Ασπρη Αλυκή), θα το επιτύχουν τα γιγάντια μηχανήματα συγκομιδής, παρέα με τις απόκοσμες φιγούρες των εργατών στο κατάλευκο φόντο.

Το νησί του Αιτωλικού και οι γέφυρες με τη στεριά

Κάπως έτσι αγγίζεις τα όρια της «Νερένιας πόλης», της «Μικρής Βενετίας», του νησιού των 500 στρ. με τους 5.000 κατοίκους και την εξής ιδιομορφία: επικοινωνεί με τη στεριά με δύο πέτρινα, 300 μ., πολύτοξα γεφύρια. Αν καταφέρεις και το δεις από ψηλά (οι κεραίες πάνω απ' το Κεφαλόβρυσο επιφυλάσσουν την καλύτερη θέα) θα καταλάβεις... Σαν να 'χει δέσει κάποιος τις άκρες του με σχοινί!

Το Αιτωλικό λοιπόν είναι παλαιότερο από το Μεσολόγγι (αναφέρεται για πρώτη φορά από τον Ισπανοεβραίο περιηγητή Βενεμιάν το 1135 μ.Χ.) και έπαιξε σημαντικό ρόλο στα γεγονότα της Επανάστασης ως στρατηγικός προθάλαμος της Ιερής Πόλης. Οι παλιές γειτονιές του είναι βγαλμένες σαν από άλλη εποχή και βεβαίως όπως κάθε «καλό» νησί, περηφανεύεται για τις εκκλησιές του.

Σε ομορφιά ξεχωρίζει το καμπαναριό του Αϊ-Γιώργη, οι Ταξιάρχες φημίζονται για το 18ου αι. τέμπλο τους και τον τάφο της Κυρα-Βασιλικής (ευνοούμενης και τελευταίας συζύγου του Αλή Πασά), ενώ σε σημαντικότητα πρωτοστατεί η Παναγία, καθώς στο εσωτερικό της, το 1824, έλαβε χώρα η δίκη του Γ. Καραϊσκάκη.

Μεγαλύτερο όμως αξιοθέατο, ασυζητητί, είναι το Μουσείο Χαρακτικής της παγκοσμίου φήμης και κορυφαίας Ελληνίδας χαράκτριας Βάσως Κατράκη. Μοναδικό στο είδος του, είναι ανοιχτό κατόπιν συνεννόησης και φιλοξενεί περίπου 400 έργα και μήτρες που κληροδότησε η βραβευμένη με 4 διεθνείς διακρίσεις καλλιτέχνις στη γενέτειρά της.

Περιέργως, το ιερότερο γεγονός στο Αιτωλικό δεν έχει να κάνει με τη θάλασσα (ξακουστός ψαρότοπος γαρ), αλλά με την κορυφή του βουνού της Αγίας Αγάθης. Το 3ήμερο πανηγύρι, που στήνεται χρόνια τώρα, κορυφώνεται την 23η Αυγούστου και τιμά την ιστορική συγκέντρωση των οπλαρχηγών του 1824 η οποία ενέπνευσε την ομοψυχία. Ζουρνάς, νταούλι, πλήθος κόσμου, μια πομπή εφίππων και αρματωμένων Αιτωλικιωτών και έτοιμη η συνταγή!

Τα 3 χλμ. τείχη της Πλευρώνας στις παρυφές του Αράκυνθου

Και μια και είπαμε συνταγή: ο Αποστόλης Τρικαλινός, πιστός συμμετέχων και μέγας αναβάτης, ως μέλος της βραβευμένης επιχείρησης παραγωγής αβγοτάραχου «Trikalinos» μάς έκανε επίδειξη ξαβγώματος μπάφας. Φιλοξενηθήκαμε εντός του πρώτου (ανενεργού πια) ταβερνείου του Αιτωλικού ονόματι Χαραμάδα και για να είμαστε απολύτως τυπικοί, η μπάφα που θυσιάστηκε στον βωμό της ενημέρωσης προήλθε από το ιβάρι του Σχοινιά Αιτωλικού!

Πολύ κοντά στην υδάτινη πολιτεία βρίσκονται τρία ακόμα σημαντικά προσκυνήματα: η Επισκοπή Μάστρου στα δυτικά (12ος αι.), η ιστορική μονή της Αγίας Ελεούσας στο φαράγγι της Κλεισούρας και το εντυπωσιακότερο όλων, ο Αγιος Νικόλαος ο Κρεμαστός.

Το λέει και το όνομά του. Θα «κρεμαστείς» στα βράχια για να τον συναντήσεις. Θα ακολουθήσεις τον δρόμο για το κοιμητήριο στο Κεφαλόβρυσο, θα αφήσεις το όχημα στο τέρμα του δρόμου, κι ύστερα, μετά από 45' δύσκολης ανάβασης (και κατάβασης), ακολουθώντας τα κόκκινα σημάδια θα βρεθείς στην καρδιά ενός εκ των σημαντικότερων σπηλαιωδών μοναστηριών, στολισμένου με τοιχογραφίες των 10ου -13ου αι. Να 'ναι καλά η εθελοντική ομάδα που στήνοντας τα σκαλιά έκανε ευκολότερη την πρόσβαση...

Μόνο από ψηλά το καταλαβαίνεις: Μεσολόγγι (πίσω), λούρος, Τουρλίδα και Μ. Αλυκή

Δυτικά, πλάι στο Λεσίνι αναπτύσσεται το γνωστό σε κάθε φυσιολάτρη σπάνιο δάσος Φράξου. Η 500 στρ. έκταση (εμπλουτίζεται με ένα πλακόστρωτο περιπατητικό μονοπάτι), ανακηρύχθηκε σε Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης το 1985 και θεωρείται το μοναδικό ενιαίο υπόλειμμα τέτοιου είδους στην Ελλάδα.

Νοτιότερα πια, προς Κατοχή (στο χωριό ορθώνεται η βυζαντινή κούλια της προαναφερθείσας Κυρα- Βασιλικής, και εκεί συναντάς και το εργαστήρι παραδοσιακών φορεσιών του εξαίρετου ελληνοράφτη Νίκου Πλακίδα) απαντάται ένας από τους σπουδαιότερους αρχαιολογικούς χώρους της Αιτωλοακαρνανίας.

Ο λόγος για τις αρχαίες Οινιάδες, που μαζί με τις επίσης επισκέψιμες αρχαίες πόλεις της Καλυδώνας, της Πλευρώνας και τις Ρωμαϊκές Θέρμες του Αγίου Θωμά αποτελούν τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της περιοχής.

Βρίσκεσαι πια στις εκβολές του Αχελώου, εκεί όπου η δεύτερη σε δύναμη πόλη της αρχαίας Ακαρνανίας έλεγχε την είσοδο του Πατραϊκού. Πέραν του λαξευμένου σε βράχο αρχαίου θεάτρου, μοναδικό μνημείο αποτελούν τα νεώρια, το καλύτερο δηλαδή σωζόμενο ναυπηγείο της αρχαίας Ελλάδας!

Ο χώρος είναι το λιγότερο εντυπωσιακός καθώς ένα μέρος του καλύπτεται με νερό, ενώ διακρίνονται και 5 κιονοστοιχίες από 17 κίονες: οι ράμπες ανέλκυσης και καθέλκυσης μήκους άνω των 40 μ.! Λίγα χιλιόμετρα μακρύτερα μπορείς εκούσια να ναυαγήσεις στον «Ναυαγό», στην παράγκα του Γιώργου Καλέντζου που προσφέρει τα απαραίτητα και αποτελεί το μοναδικό απάγκιο στη γλώσσα γης που πλάθουν θάλασσα και ποταμός στον όρμο Διόνι.

Στις φυσικές, ανεμοδαρμένες «πίστες» της παραλίας Τσιμάρι που ανακαλύφθηκαν από Τσέχους kite surfers και έκτοτε φιλοξενούν εκατοντάδες λάτρεις του αθλήματος (ή του τσίπουρου). Μόνο αυτό δεν περιμέναμε, η αλήθεια να λέγεται. Εναν ακόμα παράδεισο, εκεί όπου η Αιτωλία βρίσκει την Ακαρνανία. Φυλαγμένο απ' τα βλέμματα. Στα πόδια του Αχελώου.

http://www.thetravelbook.gr/

Κάρυστος: Ανεμοδαρμένα ύψη ...

Κείμενο: Γιάννης Μαντάς
Φωτογραφίες: Ηρακλής Μήλας

Ποιοι χτίσαν' άραγε τα δρακόσπιτα; Πού έβγαινε η περίφημη πλάκα της Καρύστου; Στ' αλήθεια υπάρχει τόπος όπου «μιλάνε» με σφυρίγματα; Κι οι θρύλοι στο Κάβο Ντόρο τι σχέση έχουν με την πραγματικότητα; Στην Καρυστία βρίσκεις απαντήσεις και για όσα δεν πρόλαβες ακόμα να ρωτήσεις.

Το κάστρο των Αρμένων, στην κορυφή του βουνού Κλιόσι. Αν βοηθάει και η ομίχλη, θυμίζει περισσότερο... Μάτσου Πίτσου

Ακούς «δρακόσπιτα» και δεν ξέρεις τι να περιμένεις, διαβάζεις για τον Δία και την Ηρα αλλά και για τον Καίσαρα, ακούς για τον φόβο και τον τρόμο των ναυτικών που έκαναν τον σταυρό τους κάθε φορά που έπλεαν τα στενά του Καφηρέα, για αρχαία λατομεία που σαν να ερήμωσαν μέσα σε μία νύχτα.

Αλλά και νεότερες ιστορίες, για λαμπερά ονόματα του διεθνούς τζετ σετ που έρχονται ακόμα στο Μαρμάρι και στους Πεταλιούς, για φαράγγια που τα περπατάς και λες «πάει, στον Αμαζόνιο βγήκα», για χίλια δυο ακόμα. Μα ούτε δυο ώρες δεν έχεις κάνει απ' την Αθήνα· στην Καρυστία βρίσκεσαι, στον Νότο της Εύβοιας, το πιο κοντινό-μακρινό ταξίδι που πρέπει να τάξεις στον εαυτό σου.

Ο κόλπος του Αλμυροπόταμου, όπως φαίνεται από τις κεραίες, λίγο μετά το χωριό Αργυρό

Ο τρόπος είναι απλός: καραβάκι απ' τη Ραφήνα για την Κάρυστο ή το Μαρμάρι ή απ' την Αγία Μαρίνα για τα Νέα Στύρα. Μπορείς να κατέβεις κι απ' τη Χαλκίδα βέβαια (2 ώρες έως την Κάρυστο), όπως προτιμάς. Και πριν το καταλάβεις, έχεις έρθει στην Καρυστία.

Πρωτεύουσα, όπως είναι φυσικό, η Κάρυστος, η νοτιότερη πόλη του νησιού. Θαλασσόπολη, με τα ουζερί της στην παραλιακή περατζάδα να ασφυκτιούν από την πελατεία και τα θαλασσινά να μην προλαβαίνουν να ανανεώνουν τους μεζέδες. Βόλτα στο Μπούρτζι, τον ενετικό προμαχώνα που σήμερα μάχεται υπέρ πολιτισμού στεγάζοντας εκδηλώσεις και δραστηριότητες, μια επίσκεψη στο αρχαιολογικό μουσείο και στη βιβλιοθήκη, ηλιοβασίλεμα στο λιμάνι.

Ηλιοβασίλεμα και συρτάκι στην Κάρυστο

Πόλη απλή, δρόμοι ευθείς, δεν χάνεσαι, έχεις σημείο αναφοράς τη θάλασσα και τα βουνά, τις παρυφές της Οχης. Και βέβαια το Καστέλο Ρόσο ή Κοκκινόκαστρο, από τα λίγα ευβοιώτικα κάστρα που ο χρόνος σαν να το σεβάστηκε κάπως παραπάνω και δεν το πήρε μαζί του σ' αυτά τα χίλια χρόνια της ιστορίας του, από το 1030 όταν το πρωτόχτισαν οι Ενετοί.

Για να ανέβεις μέχρι το κάστρο θα έρθεις πρώτα στο χωριό Μύλοι και θα ανέβεις τον χωματόδρομο (η σήμανση είναι ιδανική). Από τους Μύλους ξεκινά και το μονοπάτι για τα αρχαία λατομεία, μία ώρα με τα πόδια μέχρι την τοποθεσία Κύλινδροι. Μαντεύεις τι θα βρεις εδώ: πέντε πελώριες, μονολιθικές κολόνες έως και 12 μέτρα μήκος, ξαπλωμένες στο χώμα σαν να μην πρόλαβαν να σταθούν στα πόδια τους.

Τι κι αν η στέγη το μισοεγκατέλειψε; Το δρακόσπιτο (ένα από τα τρία) στα Στύρα είναι ακόμα υποβλητικό

Και μάλλον κάτι τέτοιο θα έγινε: η εκμετάλλευση των λατομείων έφτασε στο απόγειό της κατά τη ρωμαϊκή περίοδο, η καρυστία λίθος ήταν περιζήτητη επί Καίσαρα και Αυγούστου στη Ρώμη, όμως κάτι ξαφνικό πρέπει να συνέβη κάποια στιγμή κι ο χώρος εγκαταλείφθηκε σχεδόν εν ώρα εργασίας.

Και ξέμειναν οι πελώριοι «κύλινδροι», όπως τους λένε οι ντόπιοι, να σου δίνουν ένα καλό μάθημα περί συγκριτικής κλίμακας… Καρυστία λίθος χρησιμοποιείται και σήμερα ακόμα, από λατομεία στην Κάρυστο, στα Στύρα και στο Μαρμάρι.

Οι Μύλοι είναι ένα από τα χωριά της ευρύτερης περιοχής της Γούρνας. Μύλοι, Αετός, Γραμπιά, Καλύβια, Πλατανιστός συνδέονται με ένα εκτεταμένο (και άγνωστο εν πολλοίς) δίκτυο μονοπατιών που αξίζει να ανακαλύψεις.

Πληροφορίες θα πάρεις από το ταξιδιωτικό γραφείο του πανταχού παρόντα Νίκου Λαγωνίκου, στην κεντρική πλατεία της Καρύστου.

Ομως το καλοκαίρι έρχεται και το πρώτο που θα ψάξεις στην Καρυστία είναι -τι άλλο;- οι παραλίες. Και είναι πολλές και διάσπαρτες στον Ευβοϊκό και στο Αιγαίο, σαν πιάνει μπουρίνι από τη μια πλευρά να 'χεις την εναλλακτική της άλλης.

Μια πολύ αγαπημένη παραλία είναι η Χρυσή Αμμος, πολύ κοντά στο Μαρμάρι, η ακτή-ντοκουμέντο. Γιατί; Διότι η αμμουδιά αλλάζει σχήμα και μορφές καθημερινά, ανάλογα με τις ορέξεις ανέμων και θάλασσας, έτσι που σχεδόν καμιά φωτογραφία της δεν μοιάζει με την άλλη!

Απέναντι από τη Χρυσή Αμμο απλώνεται το σύμπλεγμα των Πεταλιών, εννέα νησάκια και βραχονησίδες που έχουν γράψει κι αυτά τη δική τους ιστορία. Ανήκαν κάποτε στην οικογένεια Εμπειρίκου (κάποια εξακολουθούν) και κατά καιρούς φιλοξένησαν και φιλοξενούν λαμπερές προσωπικότητες (ο Πάμπλο Πικάσο ήταν τακτικός θαμώνας των Πεταλιών), βασιλείς και λοιπούς γαλαζοαίματους, καλλιτέχνες και γενικά ό,τι θα έλεγε κανείς «υψηλή κοινωνία».

Αραγμένα τα σκάφη και τα ψαροκάικα στο λιμάνι της Καρύστου

Σημείωσε πως τα νερά των Πεταλιών έχουν πολύ καλό όνομα και ανάμεσα στους λάτρεις του scuba diving! Κι απέναντί τους, στη στεριά της Εύβοιας ξανά, το Μαρμάρι. Πριν πιάσεις στασίδι στα ουζερί του, αφιέρωσε μια επίσκεψη στο λαογραφικό μουσείο που διατηρεί ο δραστήριος Σύλλογος Γυναικών Μαρμαρίου.

Στα λημέρια των δράκων
Οχι πως τελειώνει ποτέ ο έρωτας με τη θάλασσα αλλά στην Καρυστία θα λατρέψεις και το βουνό. Κι όχι όποιο κι όποιο. Την μυθική Οχη. Σαν μαθαίνεις μάλιστα πως ο Δίας ο ίδιος ήρθε κι έσμιξε στην κορφή του με την Ηρα, δεν μπορεί, κάτι μαγικό θα υπάρχει εδώ. Και δεν κάνεις λάθος.

Το δρακόσπιτο της Οχης είναι το πιο εντυπωσιακό όλων

Ερχεσαι στο Μετόχι, συνεχίζεις για έξι περίπου χιλιόμετρα προς Πλατανιστό κι ανηφορίζεις προς την Οχη και σαν τελειώσει ο χωματόδρομος έφτασες στον Καστανόλογγο. Δάσος βγαλμένο από παραμύθι, μια πυκνή, πράσινη όαση στο βράχινο σαρκίο του βουνού. Και η μαγεία μόλις άρχισε.

Από το δάσος ακολουθείς τη σήμανση προς το καταφύγιο της Οχης και έπειτα από ανάβαση μίας (ή μιάμισης σε πιο χαλαρούς ρυθμούς) ώρας, να το το θαύμα! Το περίφημο Δρακόσπιτο της Οχης, ένα από τα 25 περίπου δρακόσπιτα της Εύβοιας, όμως τούτο είναι το πιο μεγάλο, το πιο υποβλητικό, το πιο ανεξήγητο, και σίγουρα κι αυτό με την καλύτερηΘΈΑ.

Κανείς δεν μπορεί να σε προετοιμάσει για το τι θα συναντήσεις στα δρακόσπιτα. Πελώριοι λίθινοι όγκοι στηριγμένοι ο ένας στον άλλο, χωρίς αρμούς, τόνοι ολόκληροι «στον αέρα» με μια αίσθηση στιβαρότητας πρωτόγνωρη, πέτρες σαν ξυράφια να ξακρίζουν από τους τοίχους. Χίλιες ερμηνείες έχουν δώσει για το ποιος τα έχτισε, πώς, πότε, γιατί, και άκρη δεν έχει βρεθεί ακόμα.

Η «μυθολογική» εκδοχή λέει πως εδώ πρωτόσμιξαν ο Δίας και η Ηρα, η πιο «υπερφυσική» λέει πως τα έφτιαξαν δράκοι, άλλες πάλι εκδοχές, πιο πραγματιστικές, μιλούν για αρχαίες στάνες, για φυλακές της αρχαίας φυλής των Δρυόπων, για φρυκτωρίες, για τα σπίτια των εργατών στα λατομεία. Παραδίπλα, και το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία.

Για την επιστροφή είτε γυρνάς από τον ίδιο δρόμο είτε (αν το λέει η καρδιά σου) κατεβαίνεις για λίγο μέχρι να βρεις το κακοτράχαλο μονοπάτι που οδηγεί στο Πετροκάναλο και το φαράγγι του Δημοσάρη (η σήμανση κι εδώ εξαιρετική, με συνεχή κόκκινα βέλη). Διασχίζεις το φαράγγι πάνω στα λιθόστρωτα μονοπάτια και σκέφτεσαι πως μάλλον δρόμος κανονικός είναι τούτος κι όχι απλά μονοπάτι. Σωστά!

Η παραλία της Χρυσής Αμμου, στο Μαρμάρι, αλλάζει σχήμα σχεδόν καθημερινά. Απέναντι διακρίνονται οι Πεταλιοί

Πριν ακόμη έρθει η πρόοδος της ασφάλτου και των δρόμων, το φαράγγι ήταν δημοσιά, αποτελούσε δηλαδή την οδό που ένωνε τα χωριά από την πλευρά του Αιγαίου με την Κάρυστο. Απ' αυτήν τη δημοσιά βγήκε και το όνομα του Δημοσάρη.

Σαν το διασχίσεις, να 'χεις στον νου σου πως θα χρειαστείς, πέρα από νερό και όλα τα συναφή, να έχεις ρίξει και μια ματιά στον καιρό· δεν είναι ασύνηθες να σε βρει ομίχλη μέσα στο φαράγγι και όσο «ατμοσφαιρικό» και να 'ναι κάτι τέτοιο, κρύβει σίγουρα και κινδύνους. Η διαδρομή καταλήγει έπειτα από περίπου 4 ώρες στην παραλία των Καλλιανών, στο Αιγαίο.

Λιγότερο γνωστό φαράγγι αλλά πανέμορφο και σωστή πρόκληση για τον περιηγητή, είναι και το αντίστοιχο του Αγίου Δημητρίου, που ξεκινά από το ομώνυμο χωριό και καταλήγει στην ομώνυμη (κι αυτή) παραλία ή Σχοινοδαύλεια. Το διαφορετικό εδώ είναι πως το φαράγγι είναι μεν ανάμεσα στα βουνά μα σχεδόν πάντα έχεις οπτική επαφή με τον δημόσιο δρόμο που περνάει από την πλαγιά του βουνού.

Αν δεν χόρτασες απ' τα δρακόσπιτα της Οχης, έχεις να δεις κι άλλα. Στα Στύρα θα πρέπει να φτάσεις (30 χλμ. από την Κάρυστο) κι από κει θα ακολουθήσεις τη σήμανση με τις ξύλινες πινακίδες που γράφουν «Δρακόσπιτα» (και στα αγγλικά μάλιστα). Ο καλός χωματόδρομος θα σε φέρει μέχρι μια διχάλα, με τη σήμανση να δείχνει προς δρακόσπιτα και στις δύο κατευθύνσεις.

Στ' αριστερά θα πας για να φτάσεις με τ' αμάξι σ' ένα ξέφωτο, να τ' αφήσεις εκεί και σε πέντε λεπτά ποδαρόδρομου να φτάσεις στην τοποθεσία Πάλλη Λάκκα. Τρία ακόμη δρακόσπιτα σε περιμένουν εκεί, δύο παραλληλόγραμμα και ένα στρογγυλό, χτισμένα μεταξύ τους σαν ένα ταυ.

Δεν είναι στον Αμαζόνιο, είναι στο φαράγγι του Δημοσάρη

Αν πάλι επιλέξεις να στρίψεις δεξιά στη διχάλα, φτάνεις σε άλλο ξέφωτο, αφήνεις αμάξι και παίρνεις το (για άλλη μια φορά) εξαιρετικά σηματοδοτημένο μονοπάτι που έπειτα από μία ώρα ανάβασης θα σε φέρει μέχρι το ευβοϊκό Μάτσου Πίτσου. Υπερβολή, σύμφωνοι, όμως αν δεις το κάστρο των Αρμένων μια μέρα με ομίχλη, το ίδιο θα σκεφτείς κι εσύ.

Είναι η αρχαία ακρόπολη των Στύρων, που πάνω του έχτισαν οι Φράγκοι και αργότερα ανασκεύασαν οι Καταλανοί, το κάστρο τους, από όπου σήμερα σώζεται η εντυπωσιακή πύλη και τα τείχη.

Το βασίλειο του ανέμου

Μνημείο του αφανούς ναύτη στην Κάρυστο

Σε όλες αυτές τις διαδρομές θα πρόσεξες τις εκατοντάδες ανεμογεννήτριες, διάσπαρτες όπου υπάρχει κορυφή στην Καρυστία. Ανεμος είναι αυτός, θείο δώρο, πρέπει ο άνθρωπος να το αξιοποιήσει. Για να δεις στ' αλήθεια όμως τι θα πει άνεμος θα πρέπει να φτάσεις μέχρι την άκρη της Εύβοιας, εκεί στο ακρωτήρι του Καφηρέα, στο φοβερό και τρομερό Κάβο Ντόρο.

«Το ακρωτήρι του χρυσού»; «Ο θόρυβος του κάβου»; Ποιος ξέρει πώς βγήκε το όνομα… Συνώνυμο με τη θαλασσοταραχή, με τη φουρτούνα και την κακοκαιρία, το πέρασμα από το ακρωτήρι του Καφηρέα ήταν ανέκαθεν η μεγαλύτερη πρόκληση για τους ναυτικούς του Αιγαίου.

Σούρουπο στο λιμάνι των Νέων Στύρων

Από την αρχαιότητα ακόμα μαρτυρούνται ναυάγια εδώ, κι έπρεπε να φτάσει πια η σύγχρονη τεχνολογία στη ναυσιπλοΐα για να γίνει το πέρασμα ρουτίνα. Οχι πως χάνει την ατμοσφαιρικότητά του πάντως…

Στα χωριά του Κάβο Ντόρο οι κάτοικοι λιγοστοί. «Πόσοι κάτοικοι είστε εδώ;» «Πρέπει να μετριώμαστε κάθε μέρα, και πάντα κάποιος θα λείπει» είναι πολλές φορές ένας συνηθισμένος διάλογος. Αμυγδαλιά, Καλλιάνοι, Κόμιτο και βέβαια Αντιά. Η Αντιά (ή ο Αντιάς) είναι το χωριό με τις «σφυριές», ένα σπάνιο φαινόμενο σε παγκόσμια κλίμακα (συναντάται σε μόλις 2 ακόμα περιοχές του πλανήτη) όπου οι άνθρωποι συνεννοούνταν (όταν έπρεπε) και με σφυρίγματα.

Τα αρχαία λατομεία, με τις πελώριες κολόνες, τους «κυλίνδρους», και στο φόντο η πόλη της Καρύστου

Πρόσεξε! Οχι κωδικοποιημένοι ήχοι, όχι σήματα τύπου Μορς, αλλά κανονική, κανονικότατη γλώσσα, με συλλαβές, λέξεις, φράσεις! Μέχρι πέρυσι, όσο ζούσε ο Παναγιώτης Κεφαλάς, ο πρώτος των Αντιωτών στις σφυριές, το χωριό γνώριζε μια κάποια κίνηση, κυρίως από ερευνητές που έρχονταν να μελετήσουν το εκπληκτικό φαινόμενο.

Σήμερα μετρημένοι στα δάχτυλα είναι οι μόνιμοι κάτοικοι, η Μαρία Κεφαλά (κόρη του Παναγιώτη) συντηρεί ένα όμορφο καφενείο-παντοπωλείο και αυτό είναι όλο. Οσο για τις σφυριές, τρεις-τέσσερις άνθρωποι έχουν απομείνει πια να γνωρίζουν πώς να σφυρίζουν…

Από : http://www.thetravelbook.gr/