Ζαχαρένιες αμμουδιές και νερά σμαραγδένια κι ένας γραφικός οικισμός με όλη την κίνηση να συγκεντρώνεται σε ένα πλακόστρωτο ανηφορικό δρομάκι, μόλις αρχίσει να νυχτώνει. Εξορμήσεις στις θαλασσινές σπηλιές, στο Κάτω Κουφονήσι και την Κέρο με καΐκι, καλό φαγητό και συνταγές σπιτικές που έχουν τη γεύση της θαλασσινής αλμύρας, μα και το άρωμα της παράδοσης. Αν ο παράδεισος ήταν νησί, πώς αλλιώς θα έμοιαζε;
Αποστολή-κείμενο: Ιωάννα Παραβάλου (iparavalou@yahoo.gr)
Φωτογραφίες: Στέφανος Ζαχαράκης
Κάπου ανάμεσα στη Νάξο και την Αμοργό «αρμενίζουν» στο Αιγαίο τα Κουφονήσια (το Πάνω και Κάτω Κουφονήσι), που ανήκουν στο σύμπλεγμα των Μικρών Κυκλάδων. Έγιναν γνωστά για τις εξωτικές παραλίες τους με τα διάφανα γαλαζοπράσινα νερά, που όμοιές τους δύσκολα συναντάς στο Αιγαίο, αλλά και τις θαλασσινές σπηλιές τους. Άλλωστε, χάρη σε αυτές πήραν και το όνομα («κούφιο νησί»). Τα δύο νησιά τα χωρίζει ένας δίαυλος 200 μ. Στον κόλπο ανάμεσά τους απλώνεται ένα μικρό νησάκι, το Γλαρονήσι, και απέναντι ακριβώς ξεδιπλώνει την επιβλητική κορμοστασιά της η Κέρος, που είναι ακατοίκητη. Η ζωή χτυπά εδώ από τους προϊστορικούς ακόμη χρόνους και σύμφωνα με τα αρχαιολογικά σημαντικά ευρήματα που βρέθηκαν και φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Νάξου, υπήρξαν σε καιρούς αλλοτινούς κέντρα πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού. Τα Κουφονήσια και η Κέρος είναι ενταγμένα στο Δίκτυο Natura 2000 ως«Ζώνες Ειδικής Προστασίας».
Το Πάνω Κουφονήσι
Καθώς μπαίνεις στο γραφικό λιμανάκι του, σε εντυπωσιάζει ο κόλπος που είναι γεμάτος με πολλές ψαρόβαρκες και περιποιημένα καΐκια, έτοιμα να σε ξεναγήσουν στις ομορφιές της περιοχής. Σχεδόν επίπεδο, με ψηλότερη κορυφή αυτήν του Προφήτη Ηλία (100 μ.), το νησάκι αυτό είναι το μικρότερο σε έκταση των Κυκλάδων (3,5 τ.χλμ.) και το μόνο που έχει μόνιμους κατοίκους (366 περίπου). Οι άνθρωποί του ασχολούνται με την αλιεία και τον τουρισμό τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια. Λίγα βήματα από το λιμάνι συναντάμε την πρώτη μαγευτική παραλία με τα εκτυφλωτικά εξωτικά χρώματα και τη χρυσαφένια αμμουδιά Άμμο, με τα λιγοστά αρμυρίκια στην άκρη της για λίγη σκιά. Ακριβώς από πάνω της βρίσκεται τοξενοδοχείο Αιγαίον, το πρώτο που χτίστηκε στο νησί, αλλά και αρκετά καφενεδάκια, ουζερί και ταβερνάκια με θέα στην όμορφη παραλία. Η Χώρα του νησιού είναι χτισμένη ακριβώς πάνω από το λιμάνι και διατηρεί αρκετά στοιχεία παραδοσιακού χαρακτήρα, με τα κατάλευκα σπίτια σφιχταγκαλιασμένα να ανηφορίζουν σε έναν μικρό λόφο, έτσι ώστε πολλά από αυτά να απολαμβάνουν υπέροχη θέα προς τον κόλπο. Ένακεντρικό πλακόστρωτο καλντερίμι ξεκινά από την παραλία Άμμο και μπαίνει μέσα στον οικισμό. Στην αρχή του βρίσκουμε μερικά μικρά σουπερμάρκετ και έναν φούρνο (50 μ. από την παραλία του νησιού), που ψήνει παραδοσιακά καρβέλια σε ξυλόφουρνο (τους «Παύλους», όπως του λένε οι ντόπιοι). Σίγουρα, θα μπούμε στον πειρασμό να αγοράσουμε μια φρεσκοψημένη τυρόπιτα με χειροποίητο φύλλο και ντόπια μυζήθρα, μια σπανακόπιτα, τηγανίτες (κατιμέρια) ή το ντόπιο παστέλι.
Αφού πιούμε το πρώτο μας καφεδάκι και συνέλθουμε από το ταξίδι, αρχίζουμε σιγά σιγά να μπαίνουμε στο κλίμα... Εδώ ο χρόνος κυλά αλλιώς... Ήρεμα, χαλαρωτικά, ευεργετικά για το νου και την ψυχή μας... Κι είναι αυτό που περισσότερο έχουμε ανάγκη όλοι μας αυτή την εποχή. Συνεχίζοντας τη βόλτα μας στο κεντρικό δρομάκι, στρίβουμε σε ένα σημείο προς τον οικισμό. Αν συνεχίσουμε ευθεία, θα φθάσουμε στο εντυπωσιακό συγκρότημα του 4* ξενοδοχείου Koufonisia Hotel, με τους κατάφυτους κήπους και το κυκλαδίτικο στυλ. Κατευθυνόμαστε στο κέντρο του χωριού και νιώθουμε τον παλμό του... Εδώ συγκεντρώνεται όλη η ζωή του από το απόγευμα και ως τα ξημερώματα. Αρκετά cafes, που το βράδυ μεταμορφώνονται σε ατμοσφαιρικά μπαράκια, ταβερνάκια και ρακομελάδικα, μαγαζιά με τουριστικά είδη βρίσκονται εδώ, προσδίδοντας το καθένα τη δική του νότα. Πολλά από αυτά απολαμβάνουν υπέροχη θέα προς τη θάλασσα και την Κέρο από τις βεράντες τους. Στα δεξιά μας συναντάμε ένα υπαίθριο Λαογραφικό Μουσείο, που «ταξιδεύει» πίσω στο χρόνο και τον τρόπο ζωής των ανθρώπων του νησιού...
Στην κορυφή περίπου του λόφου, πάνω στο καλντερίμι, συναντάμε την εκκλησία του Άη Γιώργη,πολιούχου και προστάτη του Κουφονησίου. Στη γιορτή του γίνεται μεγάλο πανηγύρι. Εδώ ψηλά βλέπουμε και τον Μύλο, που φιλοξενεί στο χώρο του ένα καλόγουστο cafe-bar και απολαμβάνει πανοραμικά την Κέρο, το Κάτω Κουφονήσι και το απέραντο γαλάζιο. Την ίδια θέα χαίρονται και η όμορφη ταβέρνα Αταίριαστοι και το μπαράκι Εν Πλω, με την ελληνική μουσική. Η ανηφόρα τέλος και τώρα αρχίζουμε να κατηφορίζουμε προς το πίσω λιμανάκι, με τα απλωμένα δίχτυα των ψαράδων στον μικρό μόλο. Απέναντι μας, στην άκρη του κολπίσκου, βλέπουμε έναν ακόμη μύλο και από κάτω του το παλιό καρνάγιο με τα καΐκια στη στεριά να περιμένουν τη σειρά τους για επισκευή... Εδώ βρίσκεται και μια δυνατή ταβέρνα για ολόφρεσκα ψάρια και θαλασσινά, το Καρνάγιο. Άλλη μια πολύ καλή ψαροταβέρνα, με ωραία βεράντα με θέα στον κόλπο αυτό και μοναδικά πιάτα με θαλασσινά και παραδοσιακές νοστιμιές, είναι ο Καπετάν Νικόλας. Επιστροφή από τον παραλιακό δρόμο στην παραλία Άμμο για μια βουτιά στα γαλαζοπράσινα νερά της. Στην ουσία έχουμε «κυκλώσει» το νησί, χωρίς να το καταλάβουμε...
Παρέα με τα κύματα...
Από την κεντρική παραλία του χωριού ξεκινά ο δρόμος που θα μας φέρει (είτε με τα πόδια, είτε με ποδήλατο που θα νοικιάσουμε στο μαγαζάκι ακριβώς στη γωνιά πάνω από την παραλία, με €5 την ημέρα), στις διαδοχικές παραλίες του νησιού. Υπάρχουν και οι λύσεις με το καΐκι από το λιμάνι ή το ένα τουριστικό λεωφορείο του νησιού. Με 15' περπάτημα θα φθάσουμε στην πρώτη μαγευτική παραλία Χαροκόπου (ή Χαρακόπου ή Φοίνικα) και ακολουθούν ο Φανός, η Πλατιά Πούντα (η «Ιταλίδα») και στο τέλος, ο μεγάλος κόλπος στο Πορί με την απλωτή αμμουδιά και τις θαλασσινές σπηλιές από την έξω μεριά του. Ανάμεσα στην Πλατιά Πούντα και το Πορί βρίσκεται η Πισίνα, ένας κολπίσκος προστατευμένος από τα βράχια. Πολύ κοντά της είναι και η Σπηλιά του Διαβόλου, με τη θαλασσινή σπηλιά που κάνει παιχνίδι με τα κύματα...
Μετά το Πορί, στην έξω πλευρά μιας λωρίδας γης που μπαίνει στη θάλασσα, στην άκρη του κόλπου, θα ανακαλύψουμε την εντυπωσιακή κρυφή παραλία με τις σπηλιές, το Γάλα, όπου τα νερά της θάλασσας αφρίζουν, περνώντας κάτω από το βράχο για να σχηματίσουν τη μικρή αμμουδιά. Την περιοχή αυτή, που είναι γεμάτη εντυπωσιακές θαλασσινές σπηλιές, καλό είναι να την ανακαλύψουμε με καΐκι από το λιμάνι της Χώρας.
Με καΐκι στο Κάτω Κουφονήσι
Μια ημέρα θα την αφιερώσουμε στην ιδιαίτερη ομορφιά του δεύτερου νησιού που βρίσκεται στον κόλπο και είναι ο επίγειος παράδεισος για τους κατασκηνωτές, εδώ και χρόνια... Από το λιμάνι ξεκινούν τα καΐκια που θα μας ταξιδέψουν στο Κάτω Κουφονήσι. Ο «Ρουσσέτος», η «Μαριγώ», και η «Χρυσοπηγή» ανήκουν στον καπετάνιο Κώστα Πράσινο (κιν. 6972 466076), που εκτελεί και τα δρομολόγια προς την Νάξο, στην περιοχή Βώλακα, μετά το λιμανάκι της Μουτσούνας, κάτω από την Απείρανθο (έτσι πέρασα κι εγώ στο νησί, μέσα σε 20 λεπτά). Καθώς το καΐκι πλησιάζει τις ακτές του Κάτω Κουφονησίου, μένουμε άφωνοι από τη διαφάνεια και τα απίστευτα χρώματα των νερών. Είναι σχεδόν ακατοίκητο και από την μπροστινή πλευρά του εντυπωσιακοί βράχοι, σμιλεμένοι με τον άνεμο και τα κύματα, ξεπροβάλλουν από τη θάλασσα και μας καθηλώνουν. Μια λωρίδα παραλίας με γαλαζοπράσινα νερά σχηματίζεται ανάμεσά τους, δημιουργώντας ένα επιβλητικό σκηνικό, που οι ντόπιοι το λένε «Η Λίμνη με τους Καστέλους» (=κάστρα). Όπως μάθαμε, είναι λίγο επικίνδυνο το μπάνιο εκεί, λόγω του ότι συχνά πέφτουν κάποιες πέτρες από πάνω. Στην πίσω πλευρά του νησιού συναντάμε πρώτα την παραλία Δέτης, με το εκκλησάκι της Παναγίας και τη διάσημηταβέρνα του Γιάννη Βενετσάνου και της γυναίκας του Σοφίας. Το καΐκι σταματά για λίγο και συνεχίζει στην επόμενη ακρογιαλιά, το Νερό, όπου βρίσκονται και οι περισσότεροι κατασκηνωτές με τις σκηνές τους. Για να μείνουμε εδώ για μπάνιο ως το απόγευμα, οπότε θα μας πάρει πίσω το ίδιο καϊκι, θα χρειαστούμε ομπρέλα, νερό και μερικά φρούτα για να... επιβιώσουμε ως άλλοι «Ροβινσώνες». Για τους σκαφάτους, η ιδανική παραλία για να κάνουν τις βουτιές τους βρίσκεται στη νότια πλευρά και λέγεται Πεζούλια. Στη δυτική πλευρά μια ασφαλής και όμορφη ακτή για τα σκάφη είναι το Φύκιο. Το απόγευμα θα γυρίσουμε πίσω ανανεωμένοι και θα έχουμε μπει για τα καλά στο κλίμα... Το βραδάκι θα πάμε για φαγητό στα ταβερνάκια του νησιού, θα βολτάρουμε στο κεντρικό καλντερίμι και για... after καταστάσεις θα διαλέξουμε ένα από τα δυνατά μπαράκια του νησιού, που βρίσκονται στο κεντρικό δρομάκι της Χώρας ή στο τέρμα της παραλίας Άμμου και έχουν θέα στο λιμάνι και τον οικισμό... (σημ.: με το καΐκι για να πάτε από το Πάνω στο Κάτω Κουφονήσι και να επιστρέψετε θα κάνετε τρία τέταρτα περίπου).
Οι καλύτερες παραλίες
Παραλία Άμμος: Είναι η κεντρική του οικισμού, με κατάλευκη αμμουδιά, διάφανα, γαλαζοπράσινα νερά και λίγα αρμυρίκια για σκιά. Εδώ κάνουν οι ντόπιοι τις βουτιές τους...
Χαροκόπου (Φοίνικας): Συνεχίζοντας μετά την παραλία Άμμο με τα πόδια τον χωμάτινο δρόμο, θα περάσουμε πρώτα από δύο μικρές ακρογιαλιές και σε 15' περίπου θα δούμε τη μαγευτική αμμουδερή του Φοίνικα, με τα τροπικά χρώματα. Θα βρούμε την ταβέρνα Χοντρός Κάβος, για να απολαύσουμε φρέσκο ψαράκι και παραδοσιακές νοστιμιές,το μεσημέρι.
Πλατιά Πούντα (Ιταλίδα): Είκοσι λεπτά περπάτημα από την προηγούμενη παραλία και προσεγγίζουμε την επόμενη ακρογιαλιά, την Πλατιά Πούντα (γνωστή ως «Ιταλίδα»). Η ομορφιά της και η φήμη της ξεπερνά τα σύνορα του τόπου και είναι η αγαπημένη των γυμνιστών.
Πισίνα: Εδώ θα φθάσουμε με μόλις 5' περπάτημα, για να μαγευτούμε από τα εκτυφλωτικά καταγάλανα νερά της που θυμίζουν πισίνα στην κυριολεξία. Στη διαδρομή μας, όμως, ως εδώ από την προηγούμενη πλαζ θα πάρουμε μια γεύση από την ιδιαίτερη μορφολογία αυτού του νησιού, με τις εντυπωσιακές θαλασσινές σπηλιές και τα φαγώματα των βράχων από τα κύματα και τους ανέμους.
Πορί: Μεγάλη σε έκταση κατάλευκη αμμουδιά, που θυμίζει παραλία εξωτικού νησιού, με σμαραγδένια νερά. Θα φθάσουμε σε 5' από την Πισίνα. Για ψάρι στη σχάρα από το καΐκι, καφεδάκι και γλυκά θα βρούμε εδώ τοCafé Pori, με τη φανταστική θέα στη θάλασσα και τη σκιά στις ψάθινες ομπρέλες της αυλής του.
Αξίζει να δείτε:
- Τις θαλασσινές σπηλιές στο Πάνω Κουφονήσι: Διαβρωμένα από το υγρό στοιχείο βράχια που σχηματίζουν ένα ιδιαίτερο τοπίο. Βρίσκονται έξω από την παραλία Πορί και είναι προσπελάσιμες με σκάφος ή καΐκι από το λιμάνι του νησιού.
- Το Γάλα: Ένα περίεργο γεωλογικό φαινόμενο, με τη θάλασσα να περνάει κάτω από έναν εντυπωσιακό βράχο και αφρίζοντας, να βγαίνει από την άλλη μεριά του, όπου δεσπόζει η μικρή κρυφή παραλία με τη φυσική πισίνα. Θα την ανακαλύψετε έξω από το μυχό του κόλπου Πορί. Προσεγγίζεται με τα πόδια και με σκάφος ή βάρκα.
- Τη Σπηλιά του Διαβόλου: Τη θαλασσινή σπηλιά που κάνει παιχνίδι με τα κύματα, θα τη βρούμε περπατώντας 3΄ από την παραλία της Πισίνας ή με βάρκα.
- Την Κέρο: Με καΐκι μπορούμε να πάρουμε μια γεύση και από το σημαντικό νησί της Κέρου, που βρίσκεται στην ίδια θαλασσινή «γειτονιά» με τα Κουφονήσια. Στην αρχαιότητα ονομαζόταν Κέρεια ή Κερία, ήταν μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας και ορμητήριο πειρατών κατά τον Μεσαίωνα. Κατά την Πρωτοκυκλαδική περίοδο υπήρξε σπουδαίος ιερός, λατρευτικός τόπος. Σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα έχει φέρει στο φως η σκαπάνη των αρχαιολόγων (χρονολογούνται από το 2800-2200 π.Χ.), σε ένα πρωτοκυκλαδικό νεκροταφείο. Εδώ βρέθηκαν τα φημισμένα ειδώλια «Αρπιστής» και «Αυλητής», που σήμερα φιλοξενούνται στις αίθουσες του Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών. Οι αρχαιολόγοι υποστηρίζουν ότι η Κέρος ήταν πιθανότατα ένας χώρος στον οποίο όλα τα γύρω νησιά έφερναν τους νεκρούς τους, καθώς θεωρείτο ως μία από τις «Πύλες του Άδη». Σήμερα, εδώ βρίσκονται ελάχιστοι βοσκοί με τα κατσίκια τους, με το εξαιρετικά νόστιμο κρέας.
ΒΟΧ
Ταξιδεύοντας... με το καΐκι του Κώστα Πράσινου
Στα Κουφονήσια έφθασα με τον πιο παραδοσιακό και συναρπαστικό τρόπο. Από τη Νάξο υπάρχει ένα σημείο, έξω από το λιμάνι της Απειράνθου, η Μουστούνα, στην περιοχή του Βώλακα, από όπου μπορείς να περάσεις με καΐκι στα Κουφονήσια μέσα σε μισή ώρα περίπου. Ήταν, πιστέψτε με, η καλύτερη επιλογή, αφού έγινε η αφορμή να γνωρίσω τον καπετάνιο του, τον Κώστα Πράσινο, γνωστό όχι μόνο στο νησί του, αλλά στη Νάξο και σε όλες τις Κυκλάδες. Λέγεται πως έχει σώσει πολλές ζωές, αφού δεν δίσταζε να ταξιδεύει με το καΐκι του κόντρα στα δυνατά μποφόρ, για να μεταφέρει ασθενείς σε κοντινά νησιά με νοσοκομείο. Αεικίνητος και πολύ κοινωνικός, με κέρδισε από τα πρώτα λεπτά. Καθώς τον άκουγα να μου μιλάει για το νησί του, στο μυαλό μου έρχόταν ένα στιχάκι που έμαθα γι' αυτόν στην Απείρανθο... «Όρκο στο Ευαγγέλιο/το χέρι μου θα βάλω/ένας είναι ο Πράσινος/στον κόσμο τον Απάνω». Τώρα καταλαβαίνω πόσο δίκιο είχαν... Μακάρι τέτοιοι άνθρωποι να γεννιούνται κάθε μέρα. «Τούτο το νησί το πονάω, δεν μπορώ να ζήσω αλλού. Κάνω αυτή τη δουλειά 45 χρόνια! Παλιά ταξίδευα στα καράβια... Έχω 3 κόρες κι έναν γιο, 10 εγγόνια κι ένα δισέγγονο. Οι περισσότεροι δουλεύουν για τον τουρισμό του νησιού. Δικά μου είναι 5 καΐκια που κάνουν τουριστικές διαδρομές κι ένα ψαράδικο. Ευτυχώς, δεν έχουν έρθει ακόμη στο νησί αυτοκίνητα και μηχανάκια, ούτε ξαπλώστρες... Καλό είναι να μείνει όσο μπορεί μακριά από αυτά και τον κακώς εννοούμενο τουρισμό...», μου εξομολογήθηκε.
Το καΐκι έφθασε απέναντι και περάσαμε έξω από την μπροστινή πλευρά του Κάτω Κουφονησίου με τους εντυπωσιακούς βράχους και τα τροπικά χρώματα στα νερά του... «Υπάρχει καλύτερος τόπος από τούτον εδώ;», με ρωτάει. Λίγες ημέρες αργότερα διαπίστωσα πως είχε απόλυτο δίκιο. (Σημ.: Υπάρχουν αρκετά δρομολόγια μέσα στην ημέρα από Νάξο για Κουφονήσια, σε συνεννόηση πάντα με τον καπετάνιο στο κιν. 6972 466076)
*Το ρεπορτάζ έγινε τον Ιούλιο 2012 για το ICONS Travellers τεύχος 81.
